De medische aspecten van vasten nabootsende voeding

Door: Hanno Pijl
internist-endocrinoloog en hoogleraar Diabetologie in het Leids Universitair Medisch Centrum

Waarom is vasten goed voor ons?

We eten in Nederland eigenlijk allemaal te veel. Elke dag weer ten minste 3 keer en bijna iedereen eet nog van alles tussendoor. Daar zijn we helemaal niet voor gemaakt. Die drie maaltijden per dag zijn pas voor iedereen beschikbaar sinds de industriële revolutie, een paar honderd jaar geleden. Vóór die tijd moesten we regelmatig periodes zonder eten overleven. Daar heeft ons lichaam zich op aangepast. Onze cellen “voelen” als er minder eten binnenkomt en passen zich dan aan. Ze worden zuiniger met energie, stoppen met groeien en vermenigvuldigen, en gaan meer investeren in onderhoud en herstel. Ze beschermen zichzelf tegen beschadiging en gaan afvalproducten in de cel gebruiken als brandstof (“autofagie”). Ze “schonen zichzelf op”. Dat is allemaal bedoeld om de periode van voedselschaarste te overleven.

Af en toe vasten is daarom goed voor ons. Onderzoek bij dieren heeft laten zien dat periodiek vasten de kans op ziekten als diabetes, hart- en vaatziekte, kanker en auto-immuunziekten veel kleiner maakt en het leven verlengt. Het is lastig om dat ook bij mensen aan te tonen, omdat dat om langdurig en grootschalig onderzoek vraagt. De directe biologische effecten van vasten lijken echter bij mensen precies op die bij dieren: de bloeddruk en de stofwisseling verbeteren heel sterk, ontsteking wordt snel gedempt en celschade vermindert. Daarom wordt algemeen aangenomen dat regelmatig vasten ook bij mensen de kans op ziekte kleiner maakt.

Helemaal vasten is best moeilijk, zeker als je er niet toe gedwongen wordt. De mens heeft een natuurlijke drang om te eten, al helemaal als voeding voor het grijpen ligt. Uit onderzoek blijkt dat onze cellen vooral sterk reageren op tekort aan eiwit (=bouwstof) en suiker (=brandstof). Die wetenschap bracht de topwetenschapper Valter Longo op het idee van een “vasten nabootsend dieet”: voeding waar nagenoeg geen suiker en eiwit in zit, maar wel vezels en gezonde vetten, zodat je lichaam denkt dat er niks binnenkomt (geen suiker en eiwit) terwijl je wel iets mag eten. Veel onderzoek heeft sindsdien aangetoond dat vasten nabootsende diëten vrijwel dezelfde effecten hebben als totaal vasten. L-Nutra is een Amerikaans Nutri-Tech bedrijf dat “fasting mimicking diets” (FMD) maakt. L-Nutra is opgericht door Valter Longo en de Universiteit van Zuid- Californië, waar hij werkt.

Het gebruik van vasten nabootsende diëten

FMDs zijn precies zo samengesteld dat het lichaam reageert alsof er helemaal niets wordt gegeten. Er is steeds meer onderzoek dat aantoont dat regelmatig gebruik van een FMD kan bijdragen aan een betere gezondheid. Voor gezonde mensen is het gebruik bovendien veilig. Je kan wel merken dat je slap wordt in de loop van 5 dagen FMD (als gevolg van het gebrek aan energie), en soms zelfs duizelig bij opstaan (doordat je bloeddruk lager wordt). Als je ziek bent is het verstandig om eerst met je arts te overleggen. Soms is het onverstandig om (nog meer) gewicht te verliezen. Soms moet het gebruik van medicijnen worden aangepast (zoals medicijnen voor diabetes of hoge bloeddruk).